Teizm probabilistyczny a tradycyjna doktryna actus purus Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza wyrasta z nieklasycznego rozumienia natury Boga, zwłaszcza atrybutów prostoty i wszechmocy. Redefinicja tych atrybutów w kategoriach współczesnej filozofii analitycznej powoduje, że teizm probabilistyczny jest bliższy teizmu otwartego niż klasycznego teizmu. Jednak niezwykle ważną zasługą tego podejścia jest opracowanie wszechstronnego komponentu naukowego dla teizmu otwartego, co powoduje, że teizm probabilistyczny umożliwia poszerzenie teizmu otwartego o perspektywę współczesnej nauki. Fundamentalnym znaczeniem teizmu probabilistycznego jest nie tyle pogodzenie występowania zdarzeń przypadkowych z teorią (...) opatrzności, co raczej danie możliwości teizmowi otwartemu do wypłynięcia na szerokie wody dzisiejszych debat teistycznych, toczonych wśród współczesnych naukowców, a nie tylko wśród filozofów i teologów. Bez tego teizm otwarty pozostaje w ramach wąskiej teologicznej perspektywy, interesującej tylko dla teologów chrześcijańskich lub naukowców wyznających światopogląd chrześcijański. (shrink)

Artykuł jest szkicem odpowiedzi na pytanie: dlaczego etyka Tadeusza Kotarbińskiego, będąc w istocie typem do brze znanej filozofom etyki autonomicznej, a normatywnie bliska ideom chrześcijańskiego miłosierdzia, stała się popularna i żywo dyskutowana w Polsce drugiej połowy XX wieku. Autor omawia ówczesne dyskusje, wskazując na powody zainteresowania stanowiskiem etycznym Kotarbińskiego w kręgu polskich myślicieli chrześcijańskich. Jego źródeł upatruje w reakcji na program uniezależnienia postaw etycznych od sporów światopoglądowych. Jednocześnie zwraca uwagę, że w kręgu szkoły lwowsko–warszawskiej i jej wpływów etyka Kotarbińskiego miała (...) poparcie, ale i spotkała się z krytyką. Zastrzeżenia epistemologiczne wobec niej wysuwała Maria Ossowska. Po stronie Kotarbińskiego opowiedział się Tadeusz Czeżowski, występujący z bardziej precyzyjnie sformułowaną ideą etyki empirycznej, wykazując z czasem, że jest to etyka typu aksjomatyczno–dedukcyjnego, a nie indukcyjnego. Akceptując intuicjonizm jako epistemologiczny fundament etyki, do normatywnych idei Kotarbińskiego nawiązywali w sposób twórczy również Ija Lazari–Pawłowska i Marian Przełęcki. Autor przekonuje, że nie jest bezzasadnym przypuszczenie, że program uniwersalnej etyki, niezależnej od sporów światopoglądowych i religijnych, wpłynął także na Marka Fritzhanda interpretację etyki w marksizmie oraz korespondował z tendencjami do budowania etyki dialogu i odpowiedzialności w polskich dyskusjach etycznych w czasach dominacji etyki światopoglądowej. (shrink)

Hermann Cohen on the Way to „Religion of Reason: Out of the Sources of Judaism” Breslau Stop On the way leading Hermann Cohen from his family Coswig to Marburg and — later — to Berlin, from a Jewish province to a multicultural metropolis, Breslau is a special point. The future philosopher came here in 1857, hoping for the future of fice of the rabbi, to begin studies at the newly established Jewish Theological Seminary. Here too, four years later, he enrolled (...) at the university, opening up the prospect of an academic career. A special point, which allowed him to create in the next years an “impressive system” which is a bold attempt to present German and Judaism as identical or connected. Jewish and religious content was a permanent and constant component of Cohen’s works, and Religion of Reason and System of Philosophy form a whole. Already before the creation of works devoted to Kant, some features of Cohen’s philosophy of religion are revealed, which originated in his studies at Breslau, one of the most important Haskalah centers in the middle of the 19th century. Cohen found there an atmosphere conduciveto the later shaping of the science of the universal religion of reason. After many years, Cohen assessed the Jewish Theological Seminary as “the most important educational institution [of his] youth.”. (shrink)

Der Verfasser unterzieht sich dem Versuch, den Charakter der Kultur und des gesellschaftlichen Lebens in der Heqelschen Anthropologie zu charakterisieren. Den Ausgangspunkt der Betrachtung bildet Hegels Anthropogenese. Im Bereich der Kultur schreitet der Mensch über seine Naturalität hinaus in dem Sinne, daß er sie als Triebhaftigkeit in den Dienst der Rationalität einschließt. Das bedeutet eine Bändigung und deshalb unterdückt die Kultur die Natur des Menschen. Hegel versucht, Natur und Kultur in der neuzeitlichen Form des gesellschaftlichen Lebens in Einklang zu bringen, (...) wobei die partikularen Bestrebungen der Individuen zugelassen werden. Diese Bestrebungen werden von den Funktionsmechanismen der modernen Gesellschaft für allgemeine Zwecke nutzbar gemacht. (shrink)

The central claim of this paper is the following. There are two different types of notions applied in science, and in fact in any discourse whatsoever. Some of the notions are veristic, i.e. they refer to some specific fairly well defined entities (individual objects, species, relations, systems, regularities, etc.). But there are also heuristic notions that serve the users to call attention to the fact that a specific situation can be accounted for, or even less - there is a chance (...) that it can be accounted for, in a certain way known already from some earlier application of similar ideas. On numerous occasions we argue by analogy. Now, to argue by analogy means to treat the situation accounted for as „similar” to some other already familiar situations. The similarity in question can amount to some fairly explicitly stated expectations, which go beyond the available evidence. The heuristic notions can be characterized as the notions in terms of which such expectations are stated. Since the right interpretation of those expectations should be defined anew any time when an argument by analogy is applied, also the concepts they involve share this characteristic. Thus while the veristic concepts have some fixed references, the reference of a heuristic concept should be defined anew every time when the concept is used. A theory which involves any heuristic notions is called heuristic. A theory is said to be veristic if all the descriptive notions it involves are veristic. The notion of truth can be in a straightforward way applied to veristic theories only. (shrink)

Le travail est consacré á la caractérisation de la théorie ď'argumentation créée par Perelman. Ce philosophe belge veut traitor la philosophie d’une façon ample, trouvant qu'elle doit aussi construire les principes de ľ'activité humaine, íl fáut que ces principes soient raisonnables et mútivés. Selon Perelman la logique contemporaine ne favorise pas сеs aspirations. Souvent elle est reduite à la logique formelle (A, Church, J. Bocheński), laissant en dehorn de ses intéréts ces moyens de raisonnemont qu’on applique a'laboration de la décision. (...) Perelman n'accepte pas ces conceptions, se reférant à Aristote. La théorie d ’argumentation proposée par lui, qu'on appelle rhétorique nouvelle, comprend ces techniques de raisonnement à l'aide desquelles on tend a faire accepter par l'auditoire donné la these présentée. Ces méthodes se trouvent à l'extérieur de la logique formelle et ne concement pas les situations dans les quelles on peut recourir a la vérification empirique. Elles sont langement appliquées dans les discussions philosophiques, morales, politiques et aussi juridiques. (shrink)

Koncepcja wszechmocy absolutnej (lub maksymalnej mocy) Boga, prezentowana przez Stanisława Judyckiego, odwołuje się do intuicji bytu najdoskonalszego Anzelma z Canterbury oraz bytu nieskończonego Kartezjusza. Poprzez swój radykalizm narusza jednak podstawowe intuicje klasycznego teizmu, dotyczące rozumności i dobroci bytu Bożego, realizującego te atrybuty w swoim stworzeniu. Wydaje się, że intelektualna cena tej koncepcji jest dosyć wysoka dla racjonalnego rozumienia Boga w doktrynie chrześcijańskiej. Znacznym zrównoważeniem tej koncepcji byłaby propozycja doktryny o prostocie Boga, prezentowana przez Tomasza z Akwinu.

Proces rozwoju myśli filozoficznej Zachodu - poczynając od antyku poprzez tradycję chrześcijańską aż do Oświecenia - prowadzi do destrukcji absolutu moralnego i metafizycznego. Najdobitniej opozycję między pozbawionym treści aksjologicznych światem a człowiekiem jako bytem wolnym uświadamia sobie po raz pierwszy Kant. Hegel pragnie kantowski dualizm bytu naturalnego i człowieka przezwyciężyć w kreującym w czasie wartości absolucie. Historia staje się u niego obszarem odsłaniania się treści aksjologicznych. Krok dokonany przez młodszych jego uczniów, a przede wszystkim Feuerbacha i Marksa, prowadzi do ujęcia (...) universum jako porządku czysto przyrodniczego, przestrzenno-czasowego, w który człowiek przez swoją aktywność świadomą - tworząc kulturę - wpisuje wartości. Istnieją one jedynie intencjonalnie i są rozpoznawalne tylko w relacji do świata ludzkiego. (shrink)

W złożonej argumentacji Jacka Wojtysiaka przeciwko argumentowi z ukrytości znajduje się przesłanka o istnieniu rzetelnie niewierzących. W niniejszym artykule przedstawiam powody, dla których klasyczny teista nie powinien akceptować tej przesłanki. W przeciwnym razie musiałby założyć, że wina za istnienie „rzetelnie niewierzących” tkwi po stronie Boga. A to prowadzi do destrukcyjnego dla teisty wniosku, że Bóg chrześcijański nie jest Bogiem wszech-przymiotów.